TARIYX

MODULDI OQITIWDA PAYDALANILATUG`IN INTERAKTIV OQITIW METODLARI

        Házirgi waqıtta bilimlendiriw processinde oqıtıwdıń zamanagóy metodları keń qollanılmaqta. Oqıtıwdıń zamanagóy metodların qollanıw oqıtıw processinde joqarı nátiyjelikke erisiwge alıp keledi. Oqıtıw  metodların tańlawda hár bir sabaqtıń didaktikalıq wazıypasınan  kelip  shıǵıp tańlaw maqsetke muwapıq esaplanadı.

     Dástúriy sabaq formasın saqlap qalǵan halda, oǵan hár qıylı tálim alıwshılar xızmetin aktivlestiretuǵın metodlar menen bayıtıw bilim alıwshılardıń ózlestiriw dárejesiniń joqarılawına alıp keledi. Bunıń ushın sabaq processi aqılǵa uǵras shólkemlestiriliwi, tálim beriwshi tárepinen tálim alıwshılardıń qızıǵıwshılıǵın arttırıp, olardıń tálim processinde belsendiligi turaqlı xoshametlenip turılıwı,oqıw materialın kishi-kishi bóleklerge bólip, olardıń mazmunın ashıp beriwde aqılıy hújim, kishi toparlarda islew, diskussiya, mashqalalı jaǵday, baǵdarlawshı tekst, Proekt, rolli oyınlar sıyaqlı metodlardı qollanıw hám tálim alıwshılardı ámeliy shınıǵıwlardı óz betinshe orınlawǵa shaqırıw talap etiledi.

Bul metodlardı interaktiv yamasa interaktiv metodlar dep ataydı Interaktiv metodlar degende-tálim alıwshılardı aktivlestiriwshi hám óz betinshe pikirlewge shaqırıwshı, bilimlendiriw processiniń orayında tálim alıwshı bolǵan metodlar túsiniledi. Bul metodlar qollanılǵanda tálim beriwshi tálim alıwshını aktiv qatnasıwǵa shaqıradı. Tálim alıwshı pútkil  process dawamında qatnasadı. Tálim alıwshı orayd bolǵan qatnasıqtıń paydalı tárepleri tómendegilerde kórinedi:

-   tálim nátiyjesi joqarı bolǵan oqıp-úyreniw;

-   tálim  alıwshınıń joqarı dárejedegi xoshametleniwi;

-   aldıǵa súrilgen bilimniń de itibarǵa alınıwı;

-oqıw pátlerin  tálim  alıwshınıń zárúrligine muwapıqlastırılıwı;

-        tálim  alıwshınıń baslamashılıǵı hám juwapkershiliktiń qollap-quwatlanıwı;

-    ámelde orınlaw arqalı úyreniliwi;

-   eki tárepleme pikir-usınıslarǵa sharayat jaratılıwı.

“Aqılıy hújim” metodı – qandayda bir mashqala boyınsha tálim  alıwshılar tárepinen bildirilgen erkin pikir hám usınıslardı toplap, olar arqalı belgili bir sheshimge kelinetuǵın metod esaplanadı. “Aqılıy hújim” metodınıń jazba hám awızeki formaları bar. Awızeki formasında tálim  beriwshi tárepinen berilgen sorawǵa  tálim  alıwshılardıń hár biri óz pikirin bildiredi. Tálim alıwshılar óz juwapların anıq hám qısqa tárizde bayan etedi.  Jazba formada bolsa berilgen sorawǵa tálim alıwshılar óz juwapların qaǵaz  kartochkalarǵa qısqa hám hámmege kórinetuǵın tárizde jazadı. Juwaplar doskaǵa (magnitler járdeminde) yamasa «pinbord» doskasına (iyneler járdeminde) bekkemlenedi. «Aqılıy hújim”  metodınıń jazba formasında juwaplardı málim bir belgiler boyınsha toparlap shıǵıw imkaniyatı bar. Bul metod durıs hám unamlı qollanılǵanda shaxstı erkin, dóretiwshiliu hám nostandart pikirlewge úyretedi.

«Aqılıy hújim”  metodınan paydalanılǵanda tálim  alıwshılardıń hámmesin qamtıp alıw imkaniyatı boladı, atap aytqanda,  tálim  alıwshılarda qarım-qatnas qılıw hám diskussiya alıp barıw mádeniyatı qáliplesedi. Tálim  alıwshılar óz pikirin tek ǵana awızeki emes, bálkim jazba ráwishte bayan etiw sheberligi, logikalıq hám sistemalı pikir júrgiziw kónlikpesi rawajlanadı.  Bildirilgen pikirler bahalanbaslıǵı  tálim  alıwshılarda túrli ideyalar qáliplesiwine alıp keledi. Bul metod tálim  alıwshılarda dóretiwshilik pikirlewdi rawajlandırıw ushın xızmet qıladı.

«Aqılıy hújim» metodı tálim  beriwshi tárepinen qoyılǵan maqsetke qarap ámelge asırıladı:

1. Tálim  alıwshılardıń baslanǵısh bilimlerin anıqlaw maqset qılıp qoyılǵanda, bul metod sabaqtıń temaǵa kirisiw bóliminde ámelge asırıladı.
2. Temanı tákirarlaw yamasa bir temanı keyingi tema menen baylanıstırıw maqset qılıp qoyılǵanda-jańa temaǵa ótiw bóliminde ámelge asırıladı.
3. Ótilgen temanı bekkemlew maqset qılıp qoyılǵanda-temadan soń, sabaqtıń bekkemlew bóliminde ámelge asırıladı.

«Aqılıy hújim” metodın qollanıwdaǵı tiykarǵı qaǵıydalar:

           Bildirilgen pikir-ideyalar talqılanbaydı hám bahalanbaydı.

1. Bildirilgen hár qanday pikir-ideyalar, olar hátte durıs bolmasa da inabatqa alınadı.
2. Hár bir bilim  alıwshı qatnasıwı shárt.

Tómende «Aqılıy hújim” metodınıń strukturası keltirilgen.

 

“«Aqılıy hújim”  metodınıń basqıshları tómendegilerden ibarat:

1. Tálim  alıwshılarǵa soraw taslanadı hám olarǵa usı soraw boyınsha óz juwapların  (pikir, ideya hám usınıs) bildiriwleri soraladı;
2. Tálim  alıwshılar soraw boyınsha óz pikir-usınısların bildiredi;
3. Tálim  alıwshılardıń pikir-ideyaları(magnitafonǵa, videodiskke, reńli qaǵazlarǵa yamasa doskaga) toplanadı;
4. Pikir-ideyalar málim bir belgiler boyınsha toparǵa bólinedi;
5. Joqarıda qoyılǵan sorawǵa anıq hám durıs juwap tańlap alınadı. «Aqılıy hújim” ” metodınıń abzallıqları:

• nátiyjeler bahalanbaslıǵı  tálim  alıwshılarda túrli pikir- ideyalardıń qáliplesiwine alıp keledi;
• tálim  alıwshılardıń hámmesi qatnasadı;
• pikir-ideyalar vizuallastırılıp  barıladı;
• tálim  alıwshılardıń baslanǵısh  bilimlerin tekserip kóriw imkaniyatı bar;
• tálim  alıwshılardıń temaǵa qızıǵıwshılıǵın oyatadı.

“«Aqılıy hújim” ” metodınıń kemshilikleri:

• tálim  beriwshi tárepinen sorawdı durıs qoya almaslıq;
• tálim  beriwshiden joqarı dárejede esitiw qábiletiniń talap etiliwi

 

KIShI TOPARLARDA ISLEW METODI

“Kishi toparlarda islew” metodı - tálim  alıwshılardı aktivlestiriw maqsetinde olardı kishi toparlarǵa ajıratqan halda oqıw materialın úyreniw yamasa berilgen tapsırmanı orınlawǵa qaratılǵan sabaqtaǵı dóretiwshilik jumıs.

Bul metod qollanılǵanda tálim  alıwshı kishi toparlarda islep, sabaqta aktiv qatnasıw huqıqına, baslawshı rolinde bolıwǵa, bir- birinen úyreniwge hám hár qıylı kóz-qaraslardı qádirlew imkaniyatına iye boladı.

“Kishi toparlarda islew” metodı qollanılǵanda tálim  beriwshi basqa  interaktiv metodlarǵa qaraǵanda waqıttı únemlew imkaniyatına iye boladı. Sebebi, tálim  beriwshi bir waqıttıń ózinde barlıq tálim  alıwshılardı temaǵa qamtıp aladı hám bahalay aladı.

Tómende “Kishi toparlarda islew” metodınıń dúzilisi keltirilgen.

 

 

“Kishi toparlarda islew” metodınıń basqıshları tómendegilerden ibarat:

1. Xızmet baǵdarı anıqlanadı. Tema boyınsha bir-birine baylanıslı bolǵan máseleler belgilenedi.
2. Kishi toparlar belgilenedi. Tálim  alıwshılar toparlarǵa bólinip 3-6 adamnan bóliniwleri múmkin.
3. Kishi toparlar tapsırmanı orınlawǵa kirisedi.
4. Tálim  beriwshi tárepinen anıq kórsetpeler beriledi hám hámbaǵdarlanıp turıladı.
5. Kishi toparlar prezentaciya qıladı.
6. Orınlanǵan tapsırmalar talqılanadı hám analizlenedi.
7. Kishi toparlar bahalanadı.

«Kishi toparlarda islew» metodınıń abzallıǵı:

• oqıtıw mazmunın jaqsı ózlestiriliwine alıp keledi;
• qarım-qatnasqa kirisiw kónlikpesiniń jetilistiriliwine alıp keledi;
• waqıttı únemlew imkaniyatı bar;
• barlıq tálim alıwshılar qamtıp alınadı;
• ózin-ózi hám toparlar aralıq bahalaw imkaniyatı bar boladı.

«Kishi toparlarda islew» metodınıń kemshilikleri:

• bazı kishi toparlarda kúshsiz tálim  alıwshılar bolǵanlıǵı sebepli  kúshli tálim  alıwshılardıń da tómen baha alıw itimallılıǵı bar;
• barlıq tálim  alıwshılardı qadaǵalaw imkaniyatı tómen boladı;
• toparlar aralıq ózara unamsız básekileslikler payda bolıp qalıwı múmkin;
• topar ishinde ózara kelispewshilikte payda bolıwı mumkin

 

“Birgelikte oqıtıw” metodı

 

Birgelikte oqıtıwdıń tiykarǵı ideyası – qandayda bir nárseni birge orınlaw emes, bálkim birgelikte oqıw, úyreniwdur!

Birgelikte oqıtıwdıń nátiyjeliligi:

1. Maǵlıwmatqa kritikalıq qatnas jasaw hám óz kóz-qarası dáliyller menen tiykarlawdı qáliplestiredi. Bul kónlikpeler birgelikte oqıp atırǵanlarǵa bir-biri menen básekileslik qılıp atırǵan yamasa individual oqıp atırǵanlarǵa qaraǵanda jaqsıraq rawajlanǵan. Hátteki, birgelikte orınlanǵan jazba jumıslar tereń mazmunǵa iyeligi menen parıq qıladı.
2. Dóretiwshilik qábiletler rawajlanadı. Birgelikte oqıp atırǵan topar aǵzaları tákirarlanbas ideyalardı kóplep islep shıǵadı, túrli maqsetlerge erisiwde hám sabaq processinde payda bolǵan hár qıylı oqıw máseleleriniń jańa sheshimlerin tabıwda dóretiwshilik qábiletler rawajlanıp baradı.
3. Bir jaǵdayda alınǵan bilimler basqa jaǵdayda qollanıwǵa járdemlesedi. Búgin topar orınlaǵan tapsırmanı erteń hár oqıwshı óz betinshe orınlay alıwı múmkin.
4. Sabaq mazmunına dóretiwshilik qatnas qáliplestiriledi. Birgelikte bilimlerge kóbirek qızıǵıw ushın da sharayatlar jaratadı. Sabaq ótkeriw usılı qanshelli jetilisken bolsa, oqıwshılardıń úyrenilip atırǵan máselege qızıǵıwshılıǵı hám belsendiligi artıp baradı.
5. Tapsırmalardı orınlaw ushın kóbirek waqıt jumsaladı. Birgelikte oqıp atırǵanlar tapsırmalardı orınlaw ushın básekileslik qılıp atırǵan yamasa individual oqıp atırǵanlarǵa qaraǵanda kóbirek waqıt jumsaydı.

Birgelikte oqıtıwdıń tiykarǵı abzallıqları:

• Birgelikte oqıp atırǵan oqıwshılar bir-biriniń tabıslarına járdemlesedi;
• Járdem hám qollap quwatlaydı hám járdemdi qabıl etedi, gáp tek ǵana oqıw haqqında emes, bálkim insanıy, doslıq múnasibetler haqkında ketip atır;
• maǵlıwmatlar hám  “materiallıq resurslar”, yaǵnıy tapsırmanı orınlaw ushın kerekli bolǵan nárseler menen almasadı;
• joldasları bergen maǵlıwmatlardı ózlestiredi hám qollanıwǵa háreket qıladı.
• Awızeki túsindiriwler, maǵlıwmattı oylap kóriw hám ulıwmalastırıw, óz bilimleri hám kónlikpelerin basqalarǵa jetkerip beriw-bulardıń hámmesi bilimlerdi tártipke salıw, olardı jaqsıraq ańlap ózlestiriw hám ulıwmalıq maqsetke erisiwge jeke úlesin qosıwǵa alıp keledi;
• balalar bir-biri menen sáwbetlesiw alıp barıwǵa hám dáliyiller keltiriwge úyrenedi. Intellektual maydandaǵı qarama-qarsılıqlar qızıǵıwshılıqtı rawajlandıradı,  bilimlerdi ózlestiriw hám olardı qayta ańlaw, úyrenilip atırǵan mashqalaǵa tereńirek kirisiwge shaqıradı hámde basqa kóp paydalı sıpat hám kónlikpelerdi qáliplestiredi;
• oqıwshılar jaqsıraq oqıwǵa umtılıwda bir-birine járdemlesedi. Oqıwda joldaslarına járdem berip atırǵan oqıwshı ózi de sezilerli dárejede jaqsıraq oqıydı,bir-birine tásir etedi.
• Birgelikte okıp atırǵan topar aǵzaları joldaslarına tásir etiwdiń hár qanday imkaniyatınan paydalanadı hám óz gezeginde tásir etiw ushın asıǵadı;

.   anıq sáwlelengen motivaciyaǵa iye. Bilimlerdi ózlestiriwge umtılıw ulıwmalıq maqsetke erisiwge qaratılǵan birgeliktegi miynet sebepli kúsheyedi;

• Ózara isenim sharayattı jaratadı hám talaplardı joqarı dárejede uslap turadı. Topar aǵzaları óz joldaslarına isenedi hám ózlerin joldasları isenimin iyelegen tárizde tutadı, bul úlken tabıslarǵa erisiw ushın sharayatlar jaratadı. Ózara isenim – hár biriniń joqarı tabısları ushın jaqsı tiykar.

Birgeliktegi oqıw principleri sıpatında tómendegilerdi kórsetiw múmkin:

-       Toparǵa bir tapsırma;

-       Bir xoshamet: topardıń barlıq qatnasıwshıları birgeliktegi jumıs bahası (ulıwmalıq nátiyjege erisiw ushın barlıq topar aǵzaları jumsaytuǵın kúshi bahalanadı) hám akademik nátiyjeleri jıyındısınan dúzilgen bir baha aladı, yaǵnıy topar (komanda) tabısı hár bir qatnasıwshınıń úlesine baylanıslı;

-       hár biriniń óz tabısı hám topardıń basqa aǵzaları tabısı ushın jeke juwapkershiligi;

-       birgeliktegi xızmet: toparlı diskussiya, birge islesiw, ózara járdem beriw sıyaqlı ózara háreket usılları tiykarında shólkemlestiriledi.

-       Tabısqa erisiwde teń imkaniyatlar: hár bir okıp atırǵan oqıwshı óz jeke tabısın jetilistiriw, jeke imkaniyatları, qábiletlerinen kelip shıqqan haldı okıwǵa berilgen bolıwı zárúr, sebebi ol basqalar menen teń   bahalanadı.^[1]

Toparda islew qaǵıydaları:

-       Hár kim óz joldasların  kishi peyillilik penen tıńlawı zárúr;

-       Hár kim aktiv, birgelikte islewi, berilgen tapsırmaǵa juwapkershilikli qatnasta bolıwı zárúr;

-       Hár kim járdemge mútáj bolǵanda járdem sorawı kerek;

-       Hár kimnen járdem soralsa, járdem qılıwı zárúr;

-       Hár kim topar jumısı nátiyjelerin bahalawda qatnasıwı zárúr.

-       Basqalarǵa járdem berip, ózimiz túsinemiz!

-       Biz birge kemedemiz: yaki birge súzip shıǵamız,yamasa birge shógip ketemiz!

Toparda tapsırmanı orınlaw jorıqnaması:

1.  Topar liderin saylań.

2.Tapsırma menen tanısıń hám onı qanday qılıp orınlanǵanlıǵın talkılań.

3.  Tapsırmanı orınlań.

4.  Prezentaciyaǵa tayarlanıń.

5.  Prezentaciya ótkeriń.

6.  Topar jumısın bahalań.

 

1-basqısh:

Topar jumıs ornın tayarlaw-stol hám otırǵıshlar sonday jaylastırıladı, bunda tálim beriwshi auditoriyada erkin háreketlene alsın, hár bir topar aǵzası bir orında bolıwları hám bir-birin kóriwleri hám esitiwleri kerek, kerekli oqıw qollanbalar hámmege jetkilikli bolıwı kerek.

 

2-tiykarǵı basqısh

1.Tálim alıwshılardı toparlarǵa bólistiriw-tańlanǵan kishi toparlarǵa birlestiriw jolı tiykarında tálim alıwshılardı toparlarǵa bóledi.

2.Oqıw tapsırmaların tarqatıw- mashqalalı jaǵdaydı usınıs etedi, tálim alıwshılar menen birgelikte onı sheshiw jolı hám tártibin talqılaydı, toparlarda birgeliktegi xızmetti usınıs etiw formasın málim etedi, Hár biri hám barlıq topardıń nátiyjelerin bahalaw ólshemlerin túsindiredi.

3.Oqıw tapsırmaların orınlaw boyınsha esletpeni túsindiriw. Toparlar boyınsha jumıstı orınlaw ushın kerekli materiallardı tarqatadı. Tapsırmanı orınlawda qanday qosımsha materiallardan paydalanıw múmkinligin túsindiredi. Toparlarda islew qaǵıydaların esletedi.

Doskada toparlı jumıstı orınlaw boyınsha esletpeni jazadı yamasa tarqatadı.

4.Tálim alıwshılar menen qayta baylanıstı ámelge asırıw boyınsha esletpeni talqılaydı, barlıǵı túsingenligine isenim payda etedi.

5.Toparlarda oqıw tapsırmasın orınlaw processin shólkemlestiriw-oqıw tapsırmaların orınlaw boyınsha jumıstıń baslanıwın járiya etiledi; topar jumısın qadaǵalaydı. Topar jumısın jobalastırıw, wazıypalardı orınlaw boyınsha topar aǵzaları ortasında bólistiriw, wazıypanı orınlaw boyınsha jeke tártipte islew, jeke tártipte tabılǵan sheshimlerdi talqılaw, topar ushın ulıwmalıq sheshimdi sáwlelendiriw, topar jumısı nátiyjeleri prezentaciyaların tayarlaw, anıq tapsırmanı orınlaw ushın kerekli bolǵan ayrım bolıp islewge, kónlikpelerin qáliplestiriwge itibarın qaratadı. Jumıs barısın talqılaydı, tabısların bahalaydı, ayırım anıq hám shın kewilden sın bahalaydı.

 6.Topar jumısı prezentaciyasın shólkemlestiriw-orınlanǵan jumıs nátiyjeleri haqqında maǵlıwmat beriw ushın topar wákillerin tayınlaydı. Bahalaw ólshemi hám kórsetkishlerin esletedi.

3-qadaǵalaw-juwmaqlawshı basqıshı

Juwmaq jasaw- nátiyjeler teskeriwin ótkeredi: topardıń hár bir qatnasıwshıları menen sóylesedi. Topar jumısın analizleydi, erisilgen maqset haqqında juwmaqlar shıǵaradı.

Birgelikte oqıtıwdıń nátiyjeliligi

1. Maǵlıwmatqa sın kóz-qarastan qatnas jasaw hám óz kóz-qarasın dáliyller menen tiykarlawdı qáliplestiredi.
2. Dóretiwshilik qábiletler rawajlanadı.
3. Bir jaǵdayda alınǵan bilimler basqa jaǵdayda qollanıwǵa kómeklesedi.
4. Sabaq mazmunına dóretiwshilik qatnas qáliplestiriledi.
5. Tapsırmalardı orınlaw ushın kóbirek waqıttı sarıplawdı talap etedi.

SWOT-ANALIZ METODI

   Metodtıń maqseti: bar bolǵan teoriyalıq bilimler hám ámeliy tájiriybelerdi analilew, salıstırıw arqalı mashqalanı sheshiw jolların analizlew, bilimlerdi bekkemlew, tákiraralaw, bahalawǵa, óz betinshe, kritikalıq pikirlewdi, standart emes pikirlewdi qáliplestiriwge xızmet qıladı².

 

 

Úlgi: Tariyx oqıtıwda  “Juwmaq jasaw»  metodın SWOT analizi kestesine túsiriń.

 

 

 

 

 

"Juwmaq jasaw" (Rezyume, Veer)  metodı

 

Metodtıń maqseti: Bul metod quramalı, kóp tarmaqlı, múmkin bolǵanınsha, mashqalalı xarakterdegi temalardı úyreniwge qaratılǵan. Metodtıń áhmiyeti sonnan ibarat, bunda temanıń túrli tarmaqları boyınsha bir qıylı maǵlıwmat beriledi hám sonıń menen birge, olardıń hár biri ayrıqsha aspektlerde talqılanadı. Máselen, mashqalanıń unamlı hám unamsız tárepleri, abzallıq, pazıylet hám kemshilikleri, payda hám zıyanları boyınsha úyreniledi. Bul interaktiv metod kritikalıq, analizlewshi, anıq logikalıq pikirlewdi tabıslı rawajlandırıwǵa hámde oqıwshılardıń óz betinshe ideyaları, pikirlerin jazba ham awızeki formada sistemalı bayanlaw, qorǵawǵa imkaniyat jaratadı.

“Juwmaq jasaw” metodınan lekciya sabaqlarında individual hám juplıqlardaǵı jumıs formasında, ámeliy hám seminar sabaqlarında kishi toparlarda tema boyınsha bilimlerin bekkemlew, analizlew hám salıstırıw maqsetinde paydalanıw múmkin.

 

Metodtı ámelge asırıw tártibi:

-oqıtıwshı qatnasıwshılardı 5-6 oqıwshıdan ibarat kishi toparlarǵa  ajıratadı;

Shınıǵıwdıń maqseti,  shártleri hám tártibi menen qatnasıwshılardı tansıtırǵannan soń, hár bir toparǵa ulıwmalıq mashqalanıń analizleniwi ushın kerekli bolǵan bólimleri túsirilgen tarqatpa materiallardı tarqatadı;

Hár bir topar ózine berilgen mashqalanı hár tárepleme analizlep, óz pikirlerin usınıs etilip atırǵan sxema boyınsha tarqatpaǵa jazba túrde bayan qıladı;

Gezektegi basqıshta barlıq toparlar óz prezentaciyaların ótkeredi. Bunnan keyin, oqıtıwshı tárepinen analizler kerekli maǵlıwmatlar menen tolıqtırıladı hám temaǵa juwmaq jasaladı.

 

 

"Insert" metodı

       Metodtıń maqseti:  bul  metod oqıwshılardı jańa maǵlıwmatlar sistemasın kabıl etiw hám bilimlerdiń ózlestiriliwin jeńillestiriw maqsetinde qollanıladı, sonday-aq, bul metod oqıwshılar ushın yadta saqlaw shınıǵıwı wazıypasında orınlaydı.

       Metodtı ámelge asırıw tártibi:

        Oqıtıwshı sabaqqa shekem temanıń tiykarǵı túsinikleri mazmunı jarıtılǵan input-tekstti tarkatpa yamasa prezentaciya kórinisinde tayarlaydı.

        Jańa tema mazmunın jarıtıp beriwshi tekst tálim alıwshılarǵa tarkatıladı yamasa prezentaciya kórinisinde kórsetiledi;

         tálim alıwshılar individual tárizde tekst penen tanısıp shıǵıp, óziniń jeke pikirlerin arnawlı belgiler menen sáwlelendiredi. Tekst ústinde islesiwde oqıwshılar yamasa qatnasıwshılarda tómendegi arnawlı belgilerden paydalanıw usınıs etiledi:

 

Belgilengen waqıt tamamlanǵannan soń, tálim alıwshılar ushın tanıss emes hám túsiniksiz bolǵan maǵlıwmatlar oqıtıwshı tárepinen analizlenip, táriyip beriledi, olardıń áhmiyeti tolıq jarıtıp beriledi. Sorawlarǵa juwap beriledi hám sabaq juwmaqlanadı.

TÚSINIKLER ANALIZI METODI

Metodtıń maqseti: bul metod oqıwshılar yamasa oqıwshılar yamasa qatnasıwshılardı tema boyınsha tayanı túsiniklerdi ózlestiriw dárejesin anıqlaw, óz bilimlerin óz betinshe tekseriw, bahalaw, sonday-aq, jańa tema boyınsha dáslepki bilimler dárejesin úyreniw maqsetinde qollanıladı.

Metodtı ámelge asırıw tártibi:

• qatnasıwshılar shınıǵıw qaǵıydaları menen tanıstırıladı;
• oqıwshılarǵa temaǵa baylanıslı yamasa bapqa tiyisli bolǵan sózler, túsinikler atı túsirilgen tarqatpalar beriledi ( individual yamasa toparlı tártipte);
• oqıwshılar bul túsinikler qanday mánis ańlatıwı, qashan, qanday halatlarda qollanılıwı haqqında jazba maǵlıwmat beredi;
• belgilengen waqıt juwmaǵına jetkennen soń oqıtıwshı berilgen túsiniklerdiń durıs hám tolıq táriypin oqıp esittiredi yamasa slayd arqalı kórsetedi;
• hár bir qatnasıwshı berilgen durıs juwaplar menen óziniń jeke múnásibetin salıstıradı, parıqların anıklaydı hám óz bilim dárejesin tekserip, bahalaydı.

Úlgi: “Moduldegi tayanısh túsinikler analizi”

 

Táriyip: Ekinshi baǵanaǵa qatnasıwshılar tárepinen pikir bildiriledji. Bul túsinikler haqqında qosımsha maǵlıwmat glossariyde keltirilgen.

"Brifing" metodı

“Brifing”- (ing. briefing-kdska) qandayda bir másele yamasa sorawdıń talqılawına baǵıshlanǵan qısqa press-konferenciya.

Ótkeriw basqıshları:

1. Prezentaciya bólimi.
2. Talqılaw processi (soraw-juwaplar tiykarında).

Brifinglerden trening juwmaqların analizlewde paydalanıw múmkin. Sonday-aq, ámeliy oyınlardıń bir forması sıpatında qatnasıwshılar menen birge aktual tema yamasa mashqala talqılıwına baǵıshlanǵan brifinglar shólkemlestiriw múmkin boladı. Oqıwshılar yamasa tıńlawshılar tárepinen jaratılǵan mobil qosımshalardıń prezentaciyaların ótkeriwde de paydalanıw múmkin.

“Konceptual keste” metodı

Konceptual keste metodı - túrli ideyaların, qarasların ózara salıstırıw hám olardı túrli taypalar boyınsha salıstırǵan halda baha beriwge qaratılǵan organayzer esaplanadı. Metod oqıwshılardı úyrenilip atırǵan tema (másele yamasa mashqala)nı eki yamasa onnanda kóbirek tárepleri boyınsha salıstırıwǵa úyretedi. Onnan paydalanıwda oqıwshılardıń tema boyınsha logikalıq pikirlew, maǵlıwmatlardı sistemalı bayanlaw qábiletleri rawajlandırıladı.

Shınıǵıwlar waqtında metodtan paydalanıw tómendegi tártipte ámelge asadı: Oqıtıwshı sheshimi tabılıwı lazım bolǵan tema (másele)ni anıqlaydı.Toparlar sheshimdi klass (topar) jámáátine usınıs etedi.

 

“PSMU”-(pikir, sebep, mısal, ulıwmalastırıw) metodı diskussiyalı máselelerdi sheshiw hámde oqıw processiniń diskussiyalı ótkeriwde qollanıladı, sebebi bul metod oqıwshılardı  pikirin qorǵawǵa, erkin pikirlew, óz pikirin basqalarǵa ótkeriwge, ashıq halda tartısıwǵa hámde sonıń menen birge diskussiyaǵa kirisiw mádeniyatına úyretedi. Bul metod jańa temanı tereń úyreniwden dáslep oqıwshılardıń pikirlew xızmetin jedellestiriw hámde keńeytiw ushın xızmet qılıwı múmkin. Sonday-aq, ótilgen temanı bekkemlew, ózlestiriw, ulıwmalastırıw, oqıwshılardı usı tema boyınsha túsiniklerin jazba formada, dáliyiller menen sıpatlawǵa shaqıradı.

 

“Pinbord” metodı

Pinbord (inglissheden: pin - bekkemlew, board - jazıw taxtası) diskussiya usılları yamasa oqıw sáwbetin ámeliy usıl menen sáykeslendiriwden ibarat. Mashqalanı sheshiwge tiyisli pikirlerdi sistemalastırıw hám toparǵa bóliw (klassifikaciya)di ámelge asırıwǵa, jámáátlik tárizde jeke yamasa kerisinshe qarama-qarsı poziciyanı qáliplestiriwge imkaniyat beredi.

Oqıtıwshı usınıs etilgen mashqala boyınsha óz kóz-qarasın bayan qılıwın soraydı. Tuwrıdan-tuwrı yamasa massalıq aqılıy hújimniń baslanıwın shólkemlestiredi (xoshametleydi). Pikirlerdi usınıs etedi, talqılaydı, bahalaydı eń optimal (nátiyjeli) pikirdi tańlaydı. Olardı tayanısh juwmaqlawshı pikir (2 sózden kóp bolmaǵan) sıpatında ayrım qaǵazlarǵa jazadı hám doskaǵa jabıstıradı. Oqıtıwshı menen birgelikte flipchart (arnawlı doska hám arnawlı qaǵaz jabıstırıw imkaniyatın beretuǵın skotch) járdeminde pikirler toplanadı, klassifikaciyalanadı, talqılawda bolsa optimal sheshimler boyınsha anıqlanadı.

Topar jetekshileri doskaǵa shıǵadı hám másláhátlesken halda:

1)              jeke qáte bolǵan yamasa tákirarlanıp atırǵan pikirlerdi alıp taslaydı;

2)       tartıslı bolǵan pikirler anıqlastırıladı;

3)                 pikirlerdi sistemalastırıw múmkin bolǵan belgilerin anıqlaydı;

4)            usı belgiler tiykarında doskadaǵı  barlıq pikirlerdi (qaǵaz hám betlerdegi) toparlarǵa ajıratadı;

5)          olardıń ózara múnásibetlerin sızıqlar yamasa basqa belgiler járdeminde kórsetedi: jámááttiń bir yamasa qarama-qarsı poziciyaları islep shıǵıladı.

Mádeniyat

 

T-KESTE TEXNOLOGIYaSI

Texnologiya tayanısh túsiniklerdi bir-biri menen ózara salıstırıw tiykarında úyrenilip atırǵan tema yamasa máseleniń málim bir tárepin bir neshe tiykarǵı belgilerine qarap tolıq jarıtıp beriw maqsetinde qollanıladı. Kópshilik halatlarda texnologiya tema mazmunında jarıtılıp beriletuǵın bir neshe halatlardıń abzalıq yamasa kemshiliklerin, nátiyjeli yamasa nátiyjesizligin, búgingi kún hám keleshek ushın áhmiyetin salıstırıw maqsetinde qollanıladı.

Eger, olar jazılǵan pikirge  qosılsa, birinshi baǵanada “+“ sáwlelengen halda, úshinshi baǵanada “-“ belgisin qoyadı.

T-sxema kórinisindegi wazıypa

Awa	Pikir, usınıslar	Yaq
	Ózbekstanda "Tashsel`mash", “Uzbeksel`mash”, “Krasniy dvigatel`”, “Pod`emnik” hám basqa  zavodlar paxtashılıqtı rawajlandırıw maqsetlerine maslastırıldı.
	1950-jılı Ózbekstanda 2.220 mıń tonna paxta tayarlandı.
	Suwǵarıw  jumısların jaqsılaw ushın jasalma suw saqlaǵıshları qurıldı.
	XX ásirdiń eń iri ekologiyalıq - “Aral apachılıǵı” júzege keldi.
	Ózbekstan mámleketi paxta shiyki-zat bazasına aylantırıldı.
	Ózbekstan “Aq-altın”nan úlken payda kórdi.

 

Táriyip:  Oqıtıwshı: Jańa temanı bayanlaydı hám oqıwshılarǵa eki qarama-qarsı tárepi haqqında baslanǵısh maǵlıwmatlardı beredi;

-           tapsırmanı jeke tártipte orınlawın soraydı hám 10 minut waqıt ajıratadı;

-      waqıt tamamlanǵan soń, oqıwshılardan táriyiplersiz óz pikir-juwmaqların oqıp esittiriwlerin aytadı;

-          barlıq juwmaqlar tıńlanǵan,  ulıwmalastıradı hám juwmaq shıǵarılıp qáliplestiriledi.

Oqıwshı: - temanı dıqqat penen tıńlaydı;

-           ózi ushın kerekli bolǵan maǵlıwmatlardı dápterine jazıp baradı;

-          berilgen sxema tiykarında túsinikke qarata óziniń erkin pikirin bildiredi;

-           juwmaqlawshı pikirler menen otırǵanlardı tanıstıradı;

-           reglamentke ámel etedi.

Kútiletuǵın nátiyje: Oqıwshılar tema boyınsha kerekli bilimlerdi ózlestiredi, kurstıń áhmiyeti haqqında túsinikke iye boladı.

Blic-oyın texnologiyası

 

Sáne hám waqıyalardı durıs xronologiyalıq izbe-izlikte jaylastırıń.

Sáneler - 395, VI ásir, 527-565, 534, VI ásirdiń ortaları, VII ásir, X­XI ásir, IX-XI ásirler.

        Tariyxıy waqıyalar-Rim imperiyası eki ǵárezsiz mámleketke bólindi.  Konstantinopol`, Yustinian I imperatorlıǵı dáwiri, Yustinian I Velisariydi arqa Afrikaǵa jiberdi, Vizantiyanıń ázzilewi slavyan qáwimleri basqınshılıǵına jol ashtı, Arab xalifalıǵı hújimleri nátiyjesinde Siriya hám Mısır qoldan ketti, imperatorlar, hámeldarlar, ibadatxanalar hám monastırlarǵ kóplegen jer-múlkler inam etedi, feodal qatnasıqlardıń úzil-kesil ornatılıwına alıp keldi.

 

Jıl, sáne	Júz bergen waqıyalar